Teoria myślenia Berlyne

Antonina Mądzik
Opracowanie treści

Julia Odelga
Opracowanie merytoryczne

Teoria myślenia Berlyne

Teoria myślenia Berlyne wywodzi się z neobehawioryzmu i zakłada, że myślenie jest łańcuchem operacji symbolicznych na poziomie ogniwo – operacja, gdzie ogniwem nazywamy obecny stan wiedzy człowieka, natomiast operacja to przekształcenie tego stanu (n) w stan (N+1). Operacja kluczowa stanowi warunek osiągnięcia celu. 

Przykład

Chcesz zrobić sobie na śniadanie jajko na chlebie. Wiesz, że masz w domu chleb, ale nie jesteś pewien co do jajek (ogniowo – obecny stan wiedzy). Otwierasz lodówkę i okazuje się, że jajek nie ma (operacja – przekształcenie stanu wiedzy. Teraz już jesteś pewien, że nie masz jajek).

Łańcuch operacji

Łańcuch operacji składa się ponadto również z pętli i rozgałęzień. Pętle to takie operacje, które nie powodują zmiany stanu wiedzy (wyróżniamy pętle powrotne i pętle tożsamościowe) natomiast rozgałęzienia to takie operacje, które prowadzą do dwóch różnych nowych stanów wiedzy.

Przykład

Teraz kiedy już wiesz, że nie masz jajek możesz albo zdecydować się zjeść coś innego, albo pojechać do sklepu i kupić brakujące składniki. Pojawiają się dwie opcje (rozgałęzienie).

Aspekt reaktywny i bodźcowy

Każde ogniwo myślenia ma swój aspekt reaktywny i aspekt bodźcowy – czyli może być wywołane przez bodziec zewnętrzny lub bodziec symboliczny, który końcowo prowadzi do wyzwolenia jakiejś reakcji. Reakcja ma charakter symboliczny, jeśli wywołuje ona następne ogniwo pośredniczące – reakcjami symbolicznymi będą na przykład mowa, gesty i czynności obrzędowe. Bodziec symboliczny jest zastępczy względem bodźca zewnętrznego – wywołuje konkretną reakcję, mimo, że nie jest fizycznie obecny.

Przykład

Ogniwo przedstawionej operacji z jajkami na chlebie zostało wywołane przez bodziec zewnętrzny – głód.

Berlyne twierdził, że istnieje możliwość by uruchomić wiele reakcji symbolicznych w jednej sytuacji bodźcowej. O tym, która z nich zostanie wywołana jako pierwsza miała decydować tzw. hierarchia rodziny nawyków – zbiór łańcuchów zachowań symbolicznych, uporządkowanych w kolejności odpowiadającej prawdopodobieństwu odpowiedzi na określony bodziec

Typy myślenia wg teorii Berlyne

Berlyne wyróżnił także cztery typy myślenia:

Bibliografia

Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B., Wichary, S. (2020). Psychologia poznawcza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN