Antonina Mądzik
Opracowanie merytoryczne
Julia Odelga
Opracowanie treści
Biologiczna teoria temperamentu PEN
Biologiczna teoria temperamentu PEN Hansa Eysencka zalicza się do czynnikowych teorii osobowości. Zakłada biologiczne podłoże temperamentu i uniwersalność cech temperamentalnych.
Eysenck, podobnie jak Strelau, uważa, że osobowość i temperament są zbliżonymi pojęciami, ponieważ temperament wpływa na zachowanie się jednostki w stosunku do innych osób, co stanowi podstawę formowania osobowości. Trzy wymiary temperamentu według
Eysencka – psychotyczność, ekstrawersja, neurotyczność – stanowią kluczową koncepcję w
badaniach nad osobowością.
Wymiar ekstrawersja
Wymiar ekstrawersja / introwersja związany jest z powstawaniem energii w mózgu i jej dystrybucją.
- Ekstrawersja, zaczerpnięta została z prac Junga. Ekstrawertyk szuka rozładowania energii na zewnątrz poprzez ukierunkowanie zachowania na świat zewnętrzny. Charakteryzuje go towarzyskość, żywność, aktywność, asertywność i poszukiwanie doznań. Ekstrawertyk lubi towarzystwo, zmieniające się otoczenie, unika samotności i czytania książek.
- Ambiwersja to cecha osobowości, która polega na harmonijnym połączeniu cech introwertyka i ekstrawertyka. Charakteryzuje się zmiennością w częstotliwości zachowań lub cyklicznością tych zmian. Osoby ambiwertyczne mogą przejawiać cechy introwertyka i ekstrawertyka w różnych sytuacjach, czasem zachowując się jak introwertycy, a czasem jak ekstrawertycy.
- Introwersja to biegun przeciwny do ekstrawersji. Charakteryzuje się niskim poziomem energii własnej. Skupia się na świecie wewnętrznym, unika zmian i jest powściągliwa w wyrażaniu uczuć, aby nie tracić energii. Badania nad ekstrawersją-introwersją pokazują, że optymalny poziom pobudzenia różni się u obu typów, co ma wpływ na motywację i napięcie emocjonalne.
Wymiar psychotyczność
Osoby osiągające wysoki wynik w skali psychotyczności są opisane jako zimne, bezosobowe, nieufne, dziwaczne i antyspołeczne. Interesującym jest to, że psychotyczność wykazuje
wysoką korelację z cechą cenioną w różnych obszarach życia, takich jak twórczość
Wymiar neutoryczność
Na jednym biegunie neurotyczność opisywana jest jako zrównoważenie emocjonalne, a na drugim brak
równowagi emocjonalnej. Osoby neurotyczne cechuje mała odporność na stres, co związane jest z wrażliwością autonomicznego układu nerwowego, powodującą silne i długotrwałe przeżycia emocjonalne. Neurotycy o skłonnościach introwertywnych mogą doświadczać
lęku, depresji i psychostenii. Natomiast osoby o wysokim poziomie neurotyczności i
ekstrawersji mogą wykazywać aspołeczne zachowania. Wysokie wskaźniki ekstrawersji,
neurotyczności, psychotyczności oraz niska potrzeba aprobaty społecznej są
charakterystyczne dla osobowości psychopatycznej.
Bibliografia
Strelau, J. (2023). Różnice indywidualne. Historia – determinanty – zastosowania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar